İNAVASYON VE YÖNETİM - 5

 

Max Weber ve Bürokrasi

 Bu yazının amacı, yönetim ve organizasyon açısından Max Weber'in bürokrasi yaklaşımını açıklamaktır.

 

Weber ve Çalışmaları

Max Weber Alman kökenli bir sosyologtur ve çalışmalarını bu açıdan ele almak da mümkündür.

Ancak sitenin genel yapısı itibariyle Weber'in bürokrasi yaklaşımını yönetim bilişim sistemleri açısı ile ele alacağız.

Weber 1800'lerin sonları ve 1900'lerin başında yaşamış ve sosyal analizleri ve iş gücü yönetimi ve organizasyonu üzerinde çeşitli çalışmaları olmuştur.

Çalışmalarına Karl Marks ve Emile Durkheim gibi kişiler tarafından çokça atıfta bulunulmuştur.

Çalışmaları itibariyle anti-pozitivist olarak görülebilir.

Deneysellikten yaklaşımdan daha çok yorumcu yaklaşımı benimsemiş ve bu anlamda pozitivist yaklaşıma yakın durmuştur.

Ayrıca rasyonelizm, sekülerizm ve ayma gibi çok sayıda akım için kaynak oluşturan çalışmalarının modernizm ve kapitalizmin temellerini oluşturduğu söylenebilir.

 

Weber ve Bürokrasi

Weber'in bürokrasi yaklaşımını yönetim ve organizasyon açısından ele alırsak aşağıdaki başlıklar altında toplayabiliriz:

1. Hiyerarşik yapılanma ve komuta zinciri

2. Kurallar ve yönetmelikler

3. İş bölümü ve uzmanlaşma

4. Yöneticilerin astları ile olan ilişkilerinin kişisel değil profesyonel olması

5. İş atamalarında önce liyakatın dikkate alınması (hatta başka hiçbirşeyin dikkate alınmaması)

 

Hiyerarşik Yapılanma

İş yerindeki kişiler arası ilişkilerin alt/üst temeline dayalı olduğu yapılanmadır. Yöneticilerin astlarının davranışları ve yaptıkları bütün işlere doğrudan karışma ve kontrol etme hakkı vardır.

 

Kurallar ve Yönetmelikler

Bütün yönetim sistemi kurallar üzerinden tanımlanmıştır.

Kimin nasıl davranacağı, ne yapacağı detaylıca kurallar üzerinde yazılıdır.

Beklenmeyen veya kurallar tarafından kapsanmayan bir durum oluştuğunda kuralların bu yeni durumu kapsayacak şekilde nasıl değiştirileceği de kurallarla belirlenmiştir.

Örneğin bir çalışanın hasta olması ve işe gelemeyecek durumda olması halinde yöneticisini araması gibi bir kural varsa, bu kurala uyması beklenir.

Bu kurala uymayanların işten çıkarılmaya kadar giden ceza sistemi içerisinde nasıl cezalandırılacağı da kurallarla belirlenmiştir.

Kısacası mutlak bürokraside sıkı bir kurallar zinciri vardır.

Bu kurallar, kurum hafızası oluşturması açsısından ve bilgi yönetimi açısından işletmeye olumlu yönde etki eder. Yani yaşanan her tecrübe kurallar vasıtası ile kurum hafızasında yer eder.

 

İş Bölümü ve Uzmanlaşma

Organizasyondaki çalışanların yetenekli ve tecrübeli oldukları alanlara göre dağıtılması ve buna göre iş bölümü yapılması hedeflenir.

Örneğin satış bölümünde çalışanlardan birisinin, şehrin doğu bölgesinde tecrübesi varsa, bu çalışanın bu bölgede istihdam edilmesi gerekir.

 

Kişisel İlişkilerden Kaçınma

Yöneticilerin çalışanlarla kişisel ilişkilere girmemesi gerekir.

Bu yöneticilerin çalışanlarla arkadaş olmayacağı anlamına gelmez.

İş ilişkisi ve arkadaşlığın ayrılması anlamına gelir.

Örneğin departman olarak gidilen bir eğlencede ilişkinin boyutunun resmi ilişkiden çıkması durumunda yöneticinin izin istiyerek ayrılması daha uygundur.

Bu anlamda, yöneticilerin çalışanlarına eşit davranması, yükseltme ve kıdem artışı gibi konularda ayırım yapmaması, işteki başarı ve yetenekler dışında herhangi başka bir ilişkiyi işe karıştırmaması ve iş arkadaşlığını profesyonel seviyede tutması beklenir.

 

Resmi olarak Yazılmış Raporlar

Bürokrasinin en önemli unsurlarından birisi de hemen her şeyin raporlanmasıdır. Atılan her adım daha önceden şekli belirlenmiş raporlar ile kayıt altına alınır.

Raporların ne zaman kullanılacağı, nasıl doldurulacağı, kimin göreceği, kimin onaylayacağı gibi bütün detaylar yine bürokratik kural ve yönetmelikler çerçevesinde tanımlıdır.